Vekolerên NY hişyarîyê didin ku krîza mirovî li Sûrîyê metirsî heye ku ji kontrolê derkeve ji ber ku tundûtûjî zêde dibe û aboriya têkçûyî xelkê di nav xizanî û bêhêvîbûnê de dihêle, 13 sal piştî ku şerê navxweyî li welat derket.
"Her ku bala cîhanê û çavkaniyên cîhanê ber bi krîzên din ên giran ên siyasî û mirovî ve diçin, Sûriyê bêtir ber bi çoleke bêhêvîbûnê ve diçe," Paulo Pinheiro, serokê Komîsyona Lêkolînê ya NY ya Sûriyê, roja Înê ji encûmena mafên mirovan a NY re got.
Di pêşkêşkirina raporta herî dawî ya komîsyona sê endamî de, Pinheiro wêneyek tarî ya civakek ku ketiye nav koncala "gelek têkçûn û firsendên ji dest dayî" xêz kir.
"Me dît ku 13 sal in şerê çekdarî yê navxweyî ye, ku bi berteka tund û zordariya a dewleta Sûrî ji xwepêşandanên aştiyane re pêk hat," wî got. "Rapora me ya ji we re berdewamiya binçavkirinên keyfî yên rayedarên dewletê, îşkence û muameleya xerab li girtiyên di girtîgehê de belge dike."
Raport dibêje ku şer li ser gelek eniyan tundtir bûye, ji ber ku hêzên serbazî yên cuda topavêjên giran bikar tînin da ku kontrola deverê biparêzin û tundûtûjiyê tundtir li dijî dijberên xwe yên siyasî dikin.
Ew van milîsan bi pêkanîna lîtneyek ji binpêkirinên mafên mirovan û binpêkirinan li dijî xelkê sivîl tawanbar dike, ku tirsa ji derketina "şerekî mezin" zêde dike.
Rapor behsa tundbûna şer ji aliyê hêzên hikûmeta Sûriyê ve li devera Idlibê li bakur-rojavayê Sûriyê dike, cihê ku sivîl hatine kuştin, birîndarkirin û seqetkirin "di êrîşên neqanûnî" de bi bombeyên guşeyî li navendên bajarî yên qelebalix.
Balyozê Sûriyê li NY li Cinêvê, Heyder Elî Ehmed, bersiva raportê da û erka komîsyonê xiste ber pirsê û komîsyon weke "ji bilî alavên ku ji bo pêkanîna ajandayên taybet" yên hin hêzên rojavayî hatine çêkirin, bi nav kir.
Netewên Yekgirtî radigihîne ku zêdetir ji 306,000 sivîl li Sûriyê hatine kuştin ji destpêka şerê navxweyî di sala 2011an de, û nêzîkî 14 milyon kes bi darê zorê koçber bûne, 7,2 milyon li hundirê Sûriyê û 5,6 milyon jî wek penaber li welatên cîran, li seranserê Ewropa û derveyî wê.
Ofîsa Hevahengiya Karûbarên Mirovî ya NY radigihîne ku 16.7 milyon kes, ango 3 ji her 4 kesan li Sûriyê hewcedarê alîkariyên mirovî ne. Ji wan, 13 mîlyon bi bêewlehiya xwarinê ya tund re rû bi rû ne, û zêdetirî 650,000 zarokên di bin temenê 5 salî de ji ber kêmxwarinê ya giran kêm in.
Jêder: VOA